BORÇLANMA TAVANININ SINIRINA YAKLAŞAN ABD İŞİ KURNAZLIĞA VURDU
ABD’nin her yıl Kongre’de ‘borç tavanı’ krizi yaşamasına çözüm arayan uzmanlar Hazine’nin ‘hatıra para’ basması için çıkartılan yasayı kullanarak 1 trilyon dolar değerinde bir adet madeni para basmasını, bunu Merkez Bankası’na yatırarak borçlarını ödemesini öneriyor

ABD’li ekonomistler, her yıl Kongre’de yaşanan borç tavanı tartışmalarına radikal bir çözüm önerisi getirdi: Platinden yapılmış bir adet 1 trilyon dolarlık madeni para basmak! Bu absürt fikri daha iyi anlamak için önce borç tavanının ne olduğuna bakalım:
BORÇ TAVANI NEDİR?
ABD yasalarına göre federal hükümetin toplam borcu için bir üst limit belirlenmek zorunda. Bu limite ise Kongre karar veriyor. Federal hükümet artan harcamalarını karşılama amacıyla borçlanmak istediği zaman her seferinde Kongre’nin borç tavanını arttırması için uzlaşmasını beklemek zorunda kalıyor. Ekonomistlere göre eğer gelecekte bir gün borç tavanı arttırılmazsa ABD borçlarını ödeyemez hale gelir ve bu büyüklükte bir ülkenin temerrüde düşmesi dünya çapında büyük bir ekonomik krizi tetikler.
Kongre’de Cumhuriyetçiler, ABD Başkanı Barack Obama’nın borç tavanını arttırmak zorunda olduğunu bildiğinden, bu kararı çıkarmak için Obama’ya belirli şartlar (zenginlerin vergilerinin azaltılması gibi) koşuyorlar. Obama ise Cumhuriyetçilerin devletin batmasına yol açmanın sorumluluğunu alamayacağını bildiğinden, taviz vermeden son dakikaya kadar pazarlık sürdürüyor. Özellikle son yıllarda pazarlıklar, yasal sürenin son anlarında sonuçlanıyor. Bu yüzden dünya piyasaları sürekli olarak ABD’nin borçlarını ödeyemeyecek duruma düşmesi riskini yaşıyorlar.
BORÇ NASIL ÖDENİYOR?
ABD hükümetinin harcamalarını yaptığı Hazine Müsteşarlığı’nın ABD Merkez Bankası Fed’de banka hesabı bulunuyor. Hükümet bir harcama yaptığı zaman parayı Fed’deki banka hesabı aracılığıyla ödüyor.
Hazine Müsteşarlığı’nın istediği gibi nakit para basma yetkisi yok, Fed’in belirlediği para arzına uymak zorunda. Bu yüzden hükümet para basarak borçlarını ödeyemiyor ve borcunu ödemek için yeni borç almak zorunda kalıyor. Ancak yasalarda bugüne kadar kimsenin fark etmediği bir boşluk var. Hazine’nin para basma yetkisini düzenleyen maddelerden biri şöyle diyor: Hazine platin madeni para basabilir, bu paraya istediği özelliği, tasarımı verebilir; istediği kadar basabilir ve istediği değeri biçebilir.

‘HATIRA PARASI’ CAN SİMİDİ OLDU
Normalde özel olayların anısına hatıra para basılabilmesi için yazılan bu madde, ABD’nin gelecekteki kurtarıcısı olabilir: Ekonomistler Hazine’nin bu maddeye dayanarak 1 trilyon dolar değerinde madeni para basmasını, böylece borç limitini arttırmadan borçlarını ödemesini öneriyor.
İTİRAZLAR VE YANITLAR
Hazine’nin trilyon dolarlık madeni para basması fikrine itiraz edenler de var. Bu konudaki en büyük iki itiraz, hiperenflasyon yaratma ve doların değerini düşürme riski. Ancak Business Insider Editörü ekonomist Joe Weisenthal’a göre böyle bir risk yok, çünkü hükümet büyük miktarlarda para basıp bunu borçlarını ödemek için kullanmayacak. Aksine, bu para ile federal hükümetin daha fazla borçlanması sağlanırken borç tavanı da aşılmamış olacak. Weisenthal, az miktarda enflasyon artışına neden olma ihtimalini göz ardı etmese de FED’in elindeki finansal enstrümanların bu artışı nötrleyecek kapasiteye sahip olduğunu savunuyor. Aynı şekilde, para doğrudan ekonomiye enjekte edilmediği için doların değerini azaltma ihtimali de yok. Uygulamanın yasalardaki boşlukları kullandığı için ilk başta “aptalca” gözüktüğünü söyleyen Weisenthal “ama ABD’yi daha aptalca bir duruma sokan borç tavanı tartışmaları yüzünden bu uygulamayı artık hayata geçirmeliyiz.”
KRUGMAN: BASALIM AMA DİKKATLİ OLALIM
Nobel ödüllü ekonomist Paul Krugman da New York Times’a yazdığı yazısında şartların hükümeti trilyon dolarlık madeni paraya zorladığını söylüyor. “Bu parayı basma fikri absürt ama dünyanın en büyük ekonomisinin her yıl borç tavanı gibi saçma bir kriz yaşaması daha absürt” diyen Krugman, bu uygulamanın ekonomiye etkisinin parasal genişleme (Fed’in özel sektörden tahvil alıp, piyasaya para sürmesi) politikalarıyla aynı olacağını ve şu anki ekonomik koşullarda enflasyona neden olmayacağını söylüyor. Ancak Krugman’ın dikkat çektiği bir nokta var: “Şu an bu uygulama devletin başka bir devlet kuruluşuna borçlanması olarak gözükebilir. Ancak bir gün bu ekonomik kriz bittiğinde bu uygulamanın enflasyona yol açan etkilerini görmeye başlayacağız. O zaman piyasaya enjekte edilen bu parayı geri çekmek için uğraşmak gerekecek. Hükümet bu yöntemi kullanarak borçlanırken çok dikkatli olmalı. Sonuçta bu borç hepimizin, ABD halkının borcu”.