ONUR EREM | @onurerem

FOTOĞRAFLAR: CAN BURSALI

Socorro Gomes 1964 yılında Brezilya’da gerçekleşen ABD destekli darbenin ardından gerilla mücadelesine katılan devrimciler arasında yer alıyordu. 11 kardeşin 4’ünün hapiste, 2’sinin gerilla hareketinde yer aldığı politik bir ailede büyüyen Gomes farklı örgütlerde başlayan ve sonunda Brezilya Komünist Partisi’nin gerilla hareketinde sonlanan silahlı mücadelesinin ardından milletvekilliği ve Amazonas Eyaleti Adalet Bakanlığı görevini yürüttü. Bugün de Brezilya Komünist Partisi Merkez Komitesi Uluslararası İlişkiler Koordinatörü, Brezilya Barış Mücadelelerini Destekleme ve Dayanışma Merkezi Başkanı ve Dünya Barış Konseyi Başkanı olan Socorro Gomes ile Brezilya’da 21 yıl süren cunta döneminin ardından gerillaların silah bırakıp siyasete girme, sivil hayata uyum sağlama sürecini ve bir eski gerilla olan Dilma Rousseff’i bugün Brezilya Başkanlığı’na gelişini konuştuk:

>> Brezilya’daki gerilla hareketlerinin silah bırakıp siyasete girme süreci nasıl işledi? Hükümetin bu gerilla hareketlerine karşı tutumu nasıl oldu?

Brezilya’daki gerilla hareketleri 1964’teki ABD destekli darbeden sonra ortaya çıktı. Faşist bir rejim kuruldu. Tüm Latin Amerika’da benzer bir süreç vardı. Orta Amerika ve Karayipler’de ise daha önceden kurulmuştu. Sonradan kıtanın geri kalanına yansıdı.

Darbenin ardından Brezilya Komünist Partisi de dahil olmak üzere çok sayıda örgüt silahlı gerilla mücadelesine başladı. Brezilya Komünist Partisi Araguaia Gerillaları adında bir örgüt kurmuştu. Brezilya’nın içinde bulunduğu koşullar değiştiğinde bu silahlı devrimci örgütler ve partiler yeni koşullara uyum sağlamaya yöneldi.

Fiziksel baskı koşullarından dolayı bu örgütlerin o dönemde sokakta açık bir şekilde çalışma yapmalarına olanak yoktu. Diktatörlük koşullarının sona ermesiyle neredeyse hepsi açık ve yasal bir varlık göstermeyi tercih etti, silahları bırakıp yasal siyasete döndü.

>> Silahları bırakıp siyasete giriş döneminde hükümette veya toplumda “Siz elinizdeki silahlarla suç işlediniz, yargılanmalısınız” gibi bir düşünce oluştu mu? Yoksa aksine hükümet de bu adımı teşvik etti mi?

1978’de hükümet Brezilya’da genel af ilan ederek geçmişe dair bütün suçları sildi. Böylece gerillalar silah bırakmaya başladı. Ama bu genel af sadece diktatörlük rejimine karşı savaşan gerillaları değil, diktatörlüğün sorumlularını da affediyordu. İşin bu kısmı gerçekten üzücüydü. Şu an hâlâ o dönemki diktatörlerin ve darbenin diğer sorumlularının yargılanması için kampanya yürütüyoruz. Çabalarımızın bir sonucu olarak Brezilya’da 4 ay önce Hakikat Komisyonları kuruldu.

Brezilya’da bazı gerilla örgütlerinin o dönemde yasallaşamamasının nedeni ise parti kurmak için getirilen şartlar. Bir siyasi parti kurmak için 500 bin imza gerekiyor ve bunu sağlayamayan örgütler siyasete giremiyor.

>> Brezilya’daki gerillaların silahları bırakıp tekrardan topluma karışma süreci nasıl geçti? Yıllarca silahlı mücadele vermiş bu insanlar sivil hayata alışmakta sıkıntı yaşadılar mı?

1978-85 arasındaki demokrasiye geçiş döneminde tabi ki bazı sıkıntılar yaşandı. Bir dönem yarı yasallık gibi bir durum vardı. Af ilan edilmişti ama hâlâ çok fazla devrimci tekrardan tutuklanıyordu. Siyasi tutuklular için işkence bitmişti ama yine de sırf dışarıda 500 bin imza toplanamasın diye devrimciler farklı bahanelerle hapislere atılıyordu.

Bunun dışında genel bir anti-komünizm havası vardı. Sağcılar ülkedeki birçok aydını, devrimciyi hedef gösterdiler, karalama kampanyaları başlattılar üzerinden. Bugünkü Brezilya Başkanı Dilma Rousseff de farklı gerilla gruplarına dahildi. Dilma başkanlık seçimi döneminde farklı gruplar tarafından, özellikle de sağ medya tarafından “geçmişte teröristti, banka soyguncusuydu” denilerek suçlandı. Ama sonuçta seçimi kazandı.

>> Brezilya’da halkın gerillalara karşı olumsuz düşüncelere sahip olmadığını söyleyebilir miyiz?

Halk diktatörlüğe karşı verilen gerilla mücadelesini meşru olarak gördüğünü söyledi bu seçim sonucuyla. Dilma’nın seçilmesi diğer gerillaları da aklayan bir şey oldu.