Türkiye’de basının vicdani ret konusundaki haber sıklığını inceleyen araştırmamızda son dört yılda vicdani redde en fazla yer veren gazete BirGün çıktı. İkinci sırada ise Özgür Gündem yer alıyor

ONUR EREM 03.11.2014

BirGün 2010-2014 döneminde vicdani ret hakkında en çok haber, söyleşi ve köşe yazısı yayınlayan gazete oldu. Araştırmamızın sonuçlarına göre bu dört yıllık süreçte vicdani redde en çok yer veren gazete 167 içerik ile BirGün. Hemen arkasından 164 içerik ile Özgür Gündem geliyor. Sonra sırasıyla Taraf (148), Radikal (128), Evrensel (113) ve Cumhuriyet (98) var. Ana akım ise konuyu görmezden geliyor: Sabah (57), Hürriyet (56) ve Zaman (39) gazetelerinin toplamı BirGün’e yetişemiyor.

Vicdani ret, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’yle güvence altına alınan temel bir insan hakkı olmasına rağmen Türkiye yıllardır inatla zorunlu askerlik dayatmasını sürdürüyor. Bunun sonucunda vicdani retçiler sivil ölümden hapis cezasına kadar farklı yaptırımlarla karşı karşıya kalsalar da medyanın büyük bir kısmı bu “sorunlu” meseleyi işlemekte isteksiz. Daha önce Ali Fikri Işık, Mehmet Tarhan, Mehmet Bal, Osman Murat Ülke, İnan Suver, Muhammet Serdar Delice, Onur Erden gibi çok sayıda vicdani retçi hapis cezalarıyla karşılaşmıştı. Bugün de birçok retçi idari para cezaları ve mahkemelerle boğuşuyor. Bu kadar temel bir sorun ise ancak az sayıda gazetede kendine yeterince yer bulabiliyor.

“BİZİM İÇİN ŞAŞIRTICI DEĞİL”

BirGün Yazı İşleri Müdürü Barış İnce, araştırmanın sonuçlarını şöyle değerlendirdi: “BirGün, temel hak ve özgürlükler işin içinde olduğunda tutarlı bir duruş sergileme konusunda hep dikkatli davrandı. Geniş ve farklı siyasi yelpazedeki okur kitlesini kimi zaman rahatsız etmek pahasına haklının yanında durmaya çalıştı. Zorunlu askerliğe karşı çıkan kişiler bu en doğal taleplerini bizim gazetemiz vasıtasıyla duyurabildiler. Vicdani ret haberlerini en çok veren gazete olarak ilk sırada olduğumuzu öğrenmemiz bizim için şaşırtıcı değil ama bazı önyargılılar için şaşırtıcı olabilir. Çünkü bu kesimler objektif, berrak bir akılla değil siyasi angajmanlarla hareket ettiğinden kimi kodların dışına çıkamıyor. BirGün’ü ulusalcı ya da Kürtçü diye yaftalarken herkes durduğu yere bakmalı. Biz aynı yerde duruyoruz, onlar hareket ettikçe pusulada yön ibresi ister istemez değişiyor”.

BirGün’ün eski Pazar Eki editörü Gökhan Gençay ve Sorumlu Yazı İşleri Müdürü İbrahim Çeşmecioğlu’na vicdani retçi Erkan Bolot söyleşisi nedeniyle “halkı askerlikten soğutmaktan” 3 yıl hapis istemiyle dava açılmıştı.

BİRGÜN VE ÖZGÜR GÜNDEM HEP ZİRVEDEYDİ

Bu konuda daha önce de Gamze Göker bir araştırma yapmıştı. 8 Nisan 2005 – 3 Ekim 2006 arasını kapsayan bu araştırmada ise BirGün, Özgür Gündem’in ardından ikinci olmuştu. Araştırmanın sonuçları şöyleydi:

Özgür Gündem     – 93 içerik: 68 haber, 23 köşe yazısı-yorum, 2 söyleşi

BirGün         – 86 içerik: 42 haber, 32 köşe yazısı-yorum, 12 söyleşi

Radikal         – 49 içerik: 13 haber, 36 köşe yazısı-yorum, söyleşi yok

Hürriyet         – 40 içerik: 29 haber, 9 köşe yazısı-yorum, 2 söyleşi

Zaman         – 22 içerik: 12 haber, 8 köşe yazısı-yorum, 2 söyleşi

Yeni Şafak         – 14 içerik: 6 haber, 8 köşe yazısı-yorum, söyleşi yok

İKİ GAZETE ARASINDA FARK VAR

Araştırmayı yapan Gamze Göker BirGün ve Özgür Gündem ile ilgili şunları söylemişti:

“BirGün vicdani retçilerin taleplerine ayrıntılı olarak yer vermiş, angaje başlıklarla kuruluş manifestosunda yerine getirmeyi iddia ettiği ‘toplumsal muhalefet dalgasının sesi olma’ hedefini yerine getirmiştir. Özgür Gündem (…) anti-militarizmi Türk militarizmine karşı olmak, vicdani reddi ise TSK’ne karşı vicdani ret açıklamak gibi daraltılmış bir çerçeve içinde kavramıştır.

Temel hak ve özgürlüklerin savunulması, alternatif düşüncelere yer verilmesi gibi bir hareket noktası ile meseleye yaklaştığı tespit edilen BirGün, özgürlükçü sol olarak tanımlanabilecek politik çizgisiyle anti-militaristlerin yaygın medyada yer bulamayan sözünü en doğru ve eksiksiz bir şekilde yansıtmıştır.”

YILLARA GÖRE SONUÇLAR

Ulusal gazetelerin vicdani redde yer verme sıklıklarının yıllara göre dağılımı ise şöyle:

BirGün: 167

01.11.2013 – 01.11.2014: 45

01.11.2012 – 01.11.2013: 42

01.11.2011 – 01.11.2012: 38

01.11.2010 – 01.11.2011: 42

Özgür Gündem: 163

01.11.2013 – 01.11.2014: 28

01.11.2012 – 01.11.2013: 39

01.11.2011 – 01.11.2012: 72

01.11.2010 – 01.11.2011: 24

Taraf: 148

01.11.2013 – 01.11.2014: 14

01.11.2012 – 01.11.2013: 34

01.11.2011 – 01.11.2012: 76

01.11.2010 – 01.11.2011: 24

Radikal: 128

01.11.2013 – 01.11.2014: 13

01.11.2012 – 01.11.2013: 18

01.11.2011 – 01.11.2012: 65

01.11.2010 – 01.11.2011: 32

Evrensel: 113

01.11.2013 – 01.11.2014: 21

01.11.2012 – 01.11.2013: 28

01.11.2011 – 01.11.2012: 42

01.11.2010 – 01.11.2011: 22

Cumhuriyet: 98

01.11.2013 – 01.11.2014: 9

01.11.2012 – 01.11.2013: 21

01.11.2011 – 01.11.2012: 56

01.11.2010 – 01.11.2011: 12

Sabah: 57

01.11.2013 – 01.11.2014: 3

01.11.2012 – 01.11.2013: 10

01.11.2011 – 01.11.2012: 37

01.11.2010 – 01.11.2011: 7

Hürriyet: 56

01.11.2013 – 01.11.2014: 1

01.11.2012 – 01.11.2013: 15

01.11.2011 – 01.11.2012: 35

01.11.2010 – 01.11.2011: 5

Zaman: 39

01.11.2013 – 01.11.2014: 1

01.11.2012 – 01.11.2013: 4

01.11.2011 – 01.11.2012: 28

01.11.2010 – 01.11.2011: 6