MAKALE VE FOTOĞRAFLAR: NICOLA ZOLIN

BirGün için çeviren: ONUR EREM

Ganj Nehri’nde insan algısının ötesinde bir enerji var. Binlerce yıldır Hindistan’da yaşayan insanlar bu nehrin kıyılarında medeniyetler inşa etti, nehri Ganj tanrıçasıyla özdeşleştirerek ritüeller ve ayinler düzenledi. Ganj’dan bahsederken, bu ritüellerin en büyüğü olan Kumbh Mela’dan bahsetmemek olmaz.

Kumbh Mela, büyüklük ve yoğunluk olarak dünya çapında eşi benzeri olmayan bir festival. 14 Ocak’tan 10 Mart’a kadar süren bu festivale katılmak için Hindistan’ın dört bir yanından milyonlarca dindar Hindu, Ganj ile Yamuni Saraswal nehirlerinin kesiştiği bölge olan Sangam’a akın etmişti. Ganj Nehri’ne girerek geçmişteki günahlarından arınacağına inanan Hindular için ruhani bir hac yolculuğu olarak tanımlayabiliriz bu ritüeli.

ÖLÜMSÜZLÜK TESTİSİNDEN DÜŞEN DAMLANIN PEŞİNDE

Kumbh Mela Festivali’nin kökeni mitolojide tanrılar ve şeytanların ‘kumbh’, yani ölümsüzlük testisi için verdiği savaşa dayanıyor. Bu savaş sırasında testideki ölümsüzlük nektarından 4 damlanın dünyaya düştüğüne inanan Hindular 3 yılda bir bu dört noktaya (Ujjain, Haridvar, Nasik ve Prayag) giderek Kumbh Mela ritüelini gerçekleştiriyor.

Festival için kurulan, otantik bir paralel evrenden çıkmış gibi duran; içinde hastaneler, elektrik direkleri ve hatta geçici köprüler bile bulunan, uzunluğu kilometrelerle ifade edilen çadırları bu yıl yüz milyondan fazla insan ziyaret etti. Festival için kurulan çadır kent, ev sahibi Allahabad kentinin 80 katı alana sahipti. Hindistan’da kutsal kişiler olarak kabul edilen gurular ve sadhuların önderliğinde bölgeye gelen kitle öylesine büyüktü ki, kumdan yollarda bir sürü gibi yürüyen insanlar nedeniyle yerden kalkan kumlar etrafta daimi bir sis oluşturuyordu.

Ganj Nehri, festival boyunca katılımcıların sıradışı totemi haline geldi. Sabahları yapılan Puja seremonisinden akşamları yapılan Arti kutlamasına, kutsal yıkanma ayinlerinden nehre mumlar ve baharatların bırakıldığı bütün etkinlikler Ganj’ın eteklerinde gerçekleşiyordu.

KİRLİLİK ÜST SINIRIN 3 BİN KATI

Hindular için Ganj Nehri’nin ruhani enerjisi ve sembolik önemi o kadar büyük ki, yıllardır nehrin eteklerinde, nehrin ne kadar sağlıksız, ne kadar kirli olduğuna aldırmadan yıkanıyorlar. Ganj Nehri, dünyanın en ruhani nehri olabilir, ama aynı zamanda en kirli nehri. Bunun nedeni ise Ganj havzasının dünyanın en kalabalık nehir havzası olması. 2.500 kilometre uzunluğa sahip bu nehrin havzasında yaşayan 400 milyon insanın atıklarının yanı sıra tarım ve sanayi faaliyetleri de nehri kirletiyor. Sudaki koliform bakterisi ve zehirli maddeler Dünya Sağlık Örgütü’nün (DSÖ) belirlediği üst sınırların 3 bin katından fazla! Ganj havzasındaki nüfus ve sanayinin hızla artmaya devam etmesi nehir üzerindeki baskının her geçen gün artmasına neden oluyor. Bazı bölgelerdeki baraj inşaatları nedeniyle suyun tamamen kesilmesi nehri daha da zor durumda bırakıyor. Nehir üzerinde bulunan kutsal Varanasi kenti, nehirdeki kirliliğin dörtte birini tek başına yaratıyor. Bunun nedeni ise, ölülerin yakılmak üzere buraya getirilmesi ve küllerinin yakılarak nehre bırakılması. Cennete giden bir yol bulmaya çalışan bu ölü bedenleri yakmak için her yıl kullanılan 15 bin ton odundan geri kalanın da nehre atılması kirliliğin en büyük nedenlerinden biri.

Bugün dindar Hinduların ne kadarının dini ayinlerini gerçekleştirmek amacıyla nehre girmeye istekli olduğu, ne kadarının ritüelin bir parçası olarak kutsal nehrin kirlenmiş suyunu içmek istediği meçhul. Hindistan’da haftalık çevreci bir yayın olan Down to Earth, Kumbh Mela boyunca bu kirliliğe dikkat çeken “İnanç iyileştirebilir mi?” başlıklı bir yazı dizisi hazırladı. Hindular festival boyunca Ganj nehrine girerken milyonlarca insanın atıkları nedeniyle oluşan aşırı kirliliğin boyutlarını daha iyi fark ettiler. Nehri o eski görkemli günlerine döndürmek için duaların yeterli olmadığı aşikar.

SAĞLIKTAKİ İYİLEŞME NEREDEN GELİYOR?

Bir grup yurttaş, hükümetin sanayi ve tarım firmalarının atıklarını düzenleyecek bir yasa çıkarması için büyük bir kampanya başlattı. Dindar Hindular ise kirliliği çok da umursamadıklarını ilan ettiler. PLoS One adlı bilimsel dergide yayınlanan ve “soğuk gecelere, sağlıksız yiyeceklere ve çeşitli salgın risklerine karşın Kumbh Mela’ya katılanların psikolojik ve fizyolojik sağlık seviyesinin arttığı gözlemlenmiştir” ifadelerine yer veren bir makaleyi gösteren Hindular “su hiç olmadığı kadar canlı ve enerji dolu” diyorlar. Ancak Hinduların görmek istemediği bir şey var: Bu bilimsel araştırma Kumbh Mela’ya katılanların sağlığının su nedeniyle arttığını söylemiyor. Bu artışta topluluk, cemaat, aidiyet hislerinin ve fiziksel aktivitelerin etkisinin olması daha muhtemel.

Festivalin ardından Ganj nehrindeki kirlilik azalarak eski olağan haline döndü: Nehre akın eden on milyonlarca insanın kirliliği gitti, ama inanılmaz boyutlardaki endüstri atığı ve lağım akıntısı olduğu gibi duruyor.